Post COVID σύνδρομο: τι ακριβώς είναι;

Post COVID σύνδρομο: περισσότερες ερωτήσεις παρά απαντήσεις

Οι συνέπειες της πανδημίας από τον κορωνοϊό έρχονται σιγά σιγά στο προσκήνιο και περιλαμβάνουν δύο ξεχωριστές καταστάσεις: το σύνδρομο Long COVID το οποίο είναι διαφορετικό από το αναφερόμενο Post COVID σύνδρομο. Ενώ ο όρος long COVID (μακροχρόνια) αναφέρεται σε συμπτώματα που επιμένουν για περισσότερες από τέσσερις εβδομάδες μετά το πέρας της λοίμωξης, ενώ το «post» περιγράφει συμπτώματα που επιμένουν ακόμη και τρεις μήνες μετά.

Χαρακτηριστικά ατόμων με συμπτώματα post COVID

Άτομα με σμπτώματα post COVID μπορούν να ταξινομηθούν σε τρεις ομάδες:

Ασθενείς που νοσηλεύτηκαν λόγω COVID-19 και σε ορισμένες περιπτώσεις νοσηλεύτηκαν στην εντατική.
Ασθενείς με ποικιλία συμπτωμάτων, με προεξάρχοντα την καταβολή και την αδυναμία συγκέντρωσης σε βαθμό που δεν επηρεάζουν την καθημερινότητά τους.
Ασθενείς που λόγω μαζικής εξάντλησης δεν είναι πλέον σε θέση να οργανώσουν με αυτάρκεια την καθημερινότητά τους.

Τα συμπτώματα της τελευταίας ομάδας είναι παρόμοια με το γνωστό σύμπλεγμα συμπτωμάτων της μυαλγικής εγκεφαλομυελίτιδας/συνδρόμου χρόνιας κόπωσης (ME/CFS), το οποίο έχει παρατηρηθεί μετά από πολλές μολυσματικές ασθένειες όπως η λοιμώδη μονοπυρήνωση ή λοίμωξη από κυτταρομεγαλοϊό (λοίμωξη CMV) αλλά και μετά από αυτοάνοσα νοσήματα όπως η σαρκοείδωση. Μέχρι στιγμής, δεν υπάρχει παθοφυσιολογικά ικανοποιητική εξήγηση για τη νόσο αυτή. Εκτός από τη δυσειτουργία του ενδοθηλίου, ειδικά στην περιοχή του κεντρικού νευρικού συστήματος, συζητούνται ανοσολογικές διεργασίες που προκαλούνται από (αυτο)αντισώματα ή μιτοχονδριακά νοσήματα, πιθανώς και συνδυασμός αυτών των παραγόντων. Δεν έχει ακόμη καθιερωθεί θεραπεία για το σύνδρομο χρόνιας κόπωσης (ME/CFS) αν και έχουν προταθεί πλασμαφαίρεση ή θεραπεία με αντισώματα. Λόγω της σοβαρής έκπτωσης της ποιότητας ζωής των ασθενών με ME/CFS, υπάρχει επείγουσα ανάγκη για έρευνα σε αυτόν τον τομέα.

Στην πρώτη ομάδα, οι ασθενείς μετα από μακρά παραμονή στο νοσοκομείο και την μονάδα εντατικής θεραπείας, παρουσιάζουν σοβαρή ασθένεια με επίμονη δύσπνοια και περιορισμό στην ικανότητα σωματικής άσκησης. Υπεύθυνες θεωρούνται οι σοβαρές φλεγμονώδεις διεργασίες, τυπικές της σοβαρής νόσου COVID-19, που καταλείπουν ίνωση, σαρκοπενία (μείωση ιστού) και νευρο-/μυοπάθεια σοβαρής νόσου (Critical-Illness-Neuro-/Myopathυ). Σε σύγκριση με την κλασική θεραπεία αποκατάστασης, οι ασθενείς αυτοί χρειάζονται μεγαλύτερη προσπάθεια όπως εργοθεραπεία, φυσικοθεραπεία, αναπνευστική αποκατάσταση και διατροφική θεραπεία σε συνδυασμό με ψυχιατρική υποστήριξη. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες υπάρχει έλλειψη κέντρων αποκατάστασης με εξειδίκευση σε αυτούς τους ασθενείς. Η υποστήριξη και αποκατάστηση των ασθενών αυτών μέσω των εξωτερικών ιατρείων των νοσοκομείων είναι ελλιπής.

Η μεγαλύτερη ομάδα ασθενών με post COVID είναι η δεύτερη. Οι μελέτες που δημοσιεύθηκαν, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται ασθενείς από κέντρο ιατρικής περίθαλψης, κλινική ή από την παρακολούθηση δεδομένων ασφάλισης υγείας, αποδεικνύουν τα μη ειδικά συμπτώματα των ασθενών. Το επίκεντρο είναι η εξάντληση και η δυσκολία συγκέντρωσης καθώς και το αίσθημα αδυναμίας και εύκολης κόπωσης. Κατά την επεξαργασία των δεδομένων ασφάλισης θα μπορούσε να τεκμηριωθεί και μια επιπλέον ομάδα ασθενών που δεν έπασχαν από COVID-19: Είναι οι ασθενείς που υπέφεραν ήδη από χρόνιες ασθένειες πριν κολλήσουν COVID-19 και εμφάνισαν περισσότερα συμπτώματα μετά τη νόσο. Και σε άλλες δύο μελέτες βρέθηκαν επίσης περισσότερα συμπτώματα μετά COVID σε ασθενείς που είχαν χρόνιες προϋπάρχουσες παθήσεις.

Η πανδημία του κορωνοϊού, η οποία έχει διαρκέσει τώρα δύο χρόνια, έχει αλλάξει σε μεγάλο βαθμό τη ζωή μας όπως και τη στάση μας απέναντι στη ζωή. Ο φόβος για την ασθένεια, οι περιορισμοί που επιβάλλονται από τα μέτρα καραντίνας, αλλά και η αβεβαιότητα που προκαλείται από τις συχνές μεταλλάξεις του κορωνοϊού έχουν δημιουργήσει ένα γενικό αίσθημα άγχους και κακουχίας που οδηγεί σε αύξηση των ψυχοσωματικών συμπτώματων της νόσου. Μια ενδιαφέρουσα μελέτη που δημοσιεύτηκε στο JAMA Internal Medicine περιελάμβανε άτομα που πίστευαν ότι έπασχαν από post COVID. Στους ασθενείς αυτούς εξετάστηκε εάν μπορούσε να τεκτμηριωθεί με ανίχνευση αντισωμάτων προηγούμενη ασθένεια με COVID-19. Παραδόξως, οι άνθρωποι χωρίς αντισώματα είχαν περισσότερα συμπτώματα από εκείνους με ανιχνεύσιμη ασθένεια. Μια ένδειξη του πόσο η ίδια η πανδημία επηρεάζει το πώς νιώθουμε και βιώνουμε.

Post COVID σύνδρομο: απαραίτητη η διαφοροποίηση των ασθενών

Η πρόκληση στη θεραπεία ατόμων της δεύτερης ομάδας έγκειται στη διάκριση μεταξύ των διαταραχών που σχετίζονται με τον COVID-19 και των ψυχοκοινωνικών αλλαγών που σχετίζονται με την πανδημία. Εδώ χρειαζόμαστε διαγνωστικά εργαλεία που θα βοηθήσουν στον εντοπισμό εκείνων που πάσχουν από ανοσολογικές και κυτταρικές δυσλειτουργίες οι θα μπορούσαν να εξηγήσουν τα συμπτώματά τους. Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι αυτό φαίνεται να είναι λιγότερο συχνό σε εμβολιασμένους ασθενείς. Είναι επίσης πιθανό η παραλλαγή omicron, η οποία προκαλεί λιγότερο έντονη φλεγμονώδη απόκριση, να οδηγεί σε λιγότερο post-COVID. Όλα τα δεδομένα που έχουν δημοσιευθεί μέχρι σήμερα, προέρχονται από την εποχή που κυριαρχούσαν άλλες παραλλαγές. Προς το παρόν, μπορούμε να προσφέρουμε σε αυτούς τους ασθενείς μόνο πολύμορφη θεραπεία αποκατάστασης προσαρμοσμένη στα συμπτώματά τους.

Σε σχολιασμό μελε΄των σχετικών με τον κορωνιό δημοσιευμένων στο Dtsch Arztebl Int 2022 αναφέρεται σχετικά: “θα μετριάσουμε σημαντικά τις συνέπειες του COVID-19 μόνο εάν μειώσουμε τον αριθμό των λοιμώξεων – κυρίως μέσω του εμβολιασμού – και εάν αλλάξουμε τη στάση μας απέναντι στον κορωνοϊό. Το παθογόνο δεν θα εξαφανιστεί στο άμεσο μέλλον, οι ασθένειες που σχετίζονται με τον SARS-CoV-2 θα είναι μέρος της καθημερινότητάς μας όπως και άλλες μολυσματικές ασθένειες. Και ακόμη κι αν το παθογόνο γίνει λιγότερο λοιμογόνο, όπως συμβαίνει τώρα με το Omikron, θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν σοβαρά κρούσματα και θάνατοι. Δεν υπήρξε ποτέ περίοδος χωρίς παθογόνους παράγοντες στην ανθρώπινη ιστορία, ούτε θα υπάρξει ποτέ. Θα πρέπει να χρησιμοποιήσουμε τις επιλογές μας για πρόληψη (εμβολιασμός, λογική απόσταση και κανόνες υγιεινής, ειδικά για ασθενείς σε κίνδυνο) και θεραπεία, η οποία είναι πλέον σίγουρα διαθέσιμη, για να μάθουμε να ζούμε με τον SARS-CoV-2”.