Δυσκοιλιότητα

Δυσκοιλιότητα τι είναι;

Η δυσκοιλιότητα δεν είναι νόσος, αλλά σύμπτωμα, το οποίο μπορεί να είναι είτε ιδιοπαθές ή μπορεί να αποτελεί εκδήλωση πολλών παθήσεων και διαταραχών. Μολονότι οι περισσότεροι θεωρούν ως φυσιολογικό ρυθμό κένωσης την μια ημερησίως, αυτό δεν είναι σωστό, δεδομένου ότι δεν υπάρχει συγκεκριμένος αριθμός φυσιολογικών κενώσεων. Αυτές μπορεί να είναι από 3 την ημέρα, έως 3 την εβδομάδα. Σχεδόν όλοι οι άνθρωποι σε κάποια φάση της ζωής τους, πάσχουν από δυσκοιλιότητα, η οποία δεν είναι ούτε μόνιμη ούτε σοβαρή. Είναι σημαντικό λοιπό να γίνει κατανοητό τι την προκαλεί, προκειμένου να την προλάβει και να την θεραπεύσει κάποιος.

Δυσκοιλιότητα θεωρείται η μείωση της συχνότητας των κενώσεων σε λιγότερες από 3 την εβδομάδα ή η ανάγκη για σημαντικά αυξημένη εφαρμογή πίεσης ώστε να επιτευχθεί η αφόδευση. Ο κλινικός ορισμός της δυσκοιλιότητας περιλαμβάνει δύο τουλάχιστον από τα παρακάτω εφ’ όσον συμβαίνουν για τουλάχιστον 12 εβδομάδες, όχι απαραίτητα συνεχόμενες, κατά τους τελευταίους 12 μήνες.

Λιγότερες από 3 κενώσεις την εβδομάδα
Προσπάθεια κατά την διάρκεια της κένωσης
Σκύβαλα ή σκληρά κόπρανα
Αίσθημα ατελούς κένωσης
Αίσθημα ορθοπρωκτικής απόφραξης

Σύμφωνα με το National Health Interview Survey το 1996 στις USA περίπου 3 εκατομ. πληθυσμού έπασχαν από δυσκοιλιότητα. Συνήθως οι πάσχοντες είναι γυναίκες και ενήλικες >65 ετών, οι οποίοι προσπαθούν να θεραπευτούν μόνοι τους, αγοράζοντας διάφορα υπακτικά ή φυτικά προϊόντα που διαφημίζονται ως βελτιωτικά των κενώσεων.

Δυσκοιλιότητα: αίτια εμφάνισης

Τα αίτια εμφάνισης της δυσκοιλιότητας εντοπίζονται σε:

Δίαιτα χαμηλή σε υπόλειμμα
Όχι ικανοποιητική πρόσληψη υγρών
Έλλειψη σωματικής άσκησης
Χρήση φαρμάκων
Αλλαγές στις καθημερινές συνήθειες (εγκυμοσύνη, ταξίδια)
Αγνόηση της έπειξης για αφόδευση
Αυξημένη και χρόνια χρήση καθαρκτικών
Ειδικές νόσοι
Προβλήματα της ορθοπρωκτικής περιοχής
Γήρας
Χρόνια ιδιοπαθής δυσκοιλιότητα

Δίαιτα χαμηλή σε φυτικές ίνες. Είναι η πιο συχνή αιτία δυσκοιλιότητας. Τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες είναι τα σιτηρά, όσπρια, δημητριακά, φρέσκα φρούτα και λαχανικά. Οι φυτικές ίνες διαλύονται στο νερό και παίρνουν μια απαλή σαν gel μορφή η οποία βελτιώνει τον όγκο των κενώσεων και βοηθάει στο σχηματισμμό μαλακών κοπράνων.

Οι καθημερινές μας ανάγκες είναι περίπου 20-35gr. Τα άτομα που προσλαμβάνουν τις απαιτούμενες ποσότητες, σπάνια αποκτούν δυσκοιλιότητα.

Μειωμένη πρόσληψη υγρών. Το νερό και οι χυμοί αυξάνουν την ποσότητα του νερού στο έντερο, με αποτέλεσμα την αύξηση του όγκου των κοπράνων και τη βελτίωση της υφής τους. Οι ημερίσιες ανάγκες σε υγρά είναι 1,5ltr. Μειωμένη πρόσληψη, προκαλεί αφυδάτωση και μειωμένο όγκο κοπράνων, τα οποία γίνονται σκληρότερα.

Έλλειψη σωματικής άσκησης. Μπορεί να οδηγήσει σε δυσκοιλιότητα, χωρίς να είναι γνωστός ο τρόπος. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι άνθρωποι που παραμένουν κλινήρεις μετά από ατύχημα ή αρρώστια γίνονται ξαφνικά δυσκοίλιοι.

Χρήση φαρμάκων:

Παυσίπονα (ειδικά τα ναρκωτικά)
Αντιόξινα (που περιέχουν αργίλιο ή ασβέστιο)
Αντιυπερτασικά (ανταγωνιστές ασβεστίου)
Συμπληρώματα σιδήρου
Διουρητικά
Σπασμολυτικά
Αντικαταθλιπτικά
Αντιπαρκινσονικά

Σύνδρομο ευερεθίστου εντέρου(ΣΕΕ). Τα περισσότερα άτομα με ΣΕΕ ιδίως γυναίκες, εμφανίζουν δυσκοιλιότητα. Πάντως το σύνδρομο που είναι γνωστό και ως «σπαστική κολίτιδα», μπορεί να εμφανίζεται με διάρροιες εναλλασσόμενες με δυσκοιλιότητα, κοιλιακό άλγος και μετεωρισμό. Αν και το ΣΕΕ μπορεί να προκαλέσει μακροχρόνια συμπτώματα, δεν αποτελεί κατάσταση απειλητική για τη ζωή. Συχνά επιδεινώνεται με το stress.

Αλλαγές των καθημερινών συνηθειών. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, οι γυναίκες μπορεί να παρουσιάσουν δυσκοιλιότητα, λόγω των ορμονικών αλλαγών αλλά και λόγω του βάρους της μήτρας που πιέζει το έντερο. Το γήρας επίσης επηρεάζει το έντερο, λόγω του αργού μεταβολισμού, αλλά και έλλειψης κινήσεως, όπως επίσης και της αλλαγής της διατροφής. Επιπρόσθετα τα άτομα που ταξιδεύουν συχνά γίνονται παροδικά δυσκοίλια, επειδή η διατροφή και οι καθημερινές τους συνήθειες τροποποιούνται.

Μακροχρόνια χρήση καθαρκτικών. Τα καθαρκτικά συνήθως δεν χρειάζονται ενώ η χρόνια χρήση τους μπορεί να προκαλέσει εθισμό και το έντερο αρχίζει να εξαρτάται από αυτά για να έχει κινητικότητα. Η συχνή χρήση υποκλυσμών επίσης, μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της φυσιολογικής λειτουργίας του εντέρου.

Αναστολή της έπειξης για αφόδευση. Άτομα που αγνουούν το ένστικτό τους για εντερική κένωση, μπορεί να σταματήσουν το αίσθημα της ώθησης και έτσι να οδηγηθούν σε δυσκοιλιότητα, διακόπτοντας το αντανακλαστικό της αφόδευσης. Ορισμένοι αναβάλλουν το αίσθημα για αφόδευση, επειδή δεν θέλουν να χρησιμοποιήσουν ξένες τουαλέτες ή επειδή είναι πολυάσχολοι. Τα παιδιά μπορεί να αναβάλλουν την εντερική κένωση, επειδή δεν θέλουν να διακόψουν το παιχνίδι τους.

Διάφορες παθολογικές καταστάσεις:

Νευρολογικές διαταραχές (σκλήρυνση κατά πλάκας, N. Parkinson, χρόνια ιδιοπαθή εντερική ψευδοαπόφραξη, βλάβες του νωτιαίου μυελού).
Μεταβολικές και ενδοκρινικές διαταραχές (σακχαρώδης διαβήτης, υποθυρεοειδισμός, υπερασβεσταιμία).
Συστηματικές διαταραχές (αμυλοείδωση, συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, σλκηροδερμία).
Ανατομικές και λειτουργικές διαταραχές της ορθοπρωκτικής περιοχής (εντερικές αποφράξεις, όγκοι, στενώσεις, N. Hirschprung’s).
Χρόνια ιδιοπαθής δυσκοιλιότητα (είναι δυσκοιλιότητα η οποία δεν ανταποκρίνεται στη θεραπευτική αγωγή και δεν ανευρίσκεται κανένα αίτιο).

Η εντερική ανδράνεια και η δυσκοιλιότητα βραδείας διάβασης είναι δύο τύποι λειτουργικής δυσκοιλιότητας, που οφείλονται σε μείωση της συσταλτικότητας λόγω έκπτωσης της μυϊκής λειτουργίας του εντέρου.

Λειτουργική δυσκοιλιότητα είναι η αυτή η οποία οφείλεται σε ανωμελίες που υπάρχουν στη δομή του πρωκτού και του ορθού και είναι γνωστή ως ορθοπρωκτική δυσλειτουργία. Αυτές οι ανωμαλίες έχουν ως αποτέλεσμα να μην είναι εφικτή η χαλάρωση των μυών της ορθοπρωκτικής περιοχής ώστε να επιτραπεί η δίοδος των κοπράνων.

Δυσκοιλιότητα: πως γίνεται η διάγνωση

Σημασία έχει η συζήτηση για:

Τη διάρκεια των συμπτωμάτων
Τη συχνότητα των κενώσεων
Τη σύσταση των κοπράνων
Την παρουσία αίματος στα κόπρανα

Επίσης πρέπει να καταγράφονται και οι διατροφικές συνήθεις, το επίπεδο φυσικής δραστηριότητα και η τυχόν λήψη φαρμάκων.

Φυσική εξέταση. Περιλαμβάνει προσεκτική επισκόπηση και δακτυλική εξέταση της ορθοπρωκτικής περιοχής για να εκτιμηθεί ο τόνος του πρωκτού και να αποκαλυφθεί τυχόν σκληρία, απόφραξη ή αίμα στον αυλό του. Σε μερικές περιπτώσεις κρίνεται απαραίτητη η λήψη αίματος για ανεύρεση θυρεοειδικών, ενδοκρινικών ή συστηματικών διαταραχών.

Μελέτη γαστροκολικής διάβασης. Αυτή η εξέταση, χρησιμοποιείται σε όσους έχουν χρόνια δυσκοιλιότητα, για να εξακριβωθεί πόσο γρήγορα περνούν οι τροφές στον εντερικό σωλήνα.

Λειτουργικές εξετάσεις της ορθοπρωκτικής περιοχής. Διερευνούν τη δυσκοιλιότητα που οφείλεται σε δυσλειτουργία της πυελικής χώρας και τουι πρωκτού. Είναι οι εξής:

Ορθοπρωκτικής μανομετρία
Αφοδευόγραμμα
Ηλεκτρομυογράφημα

Βαριούχος υποκλυσμός. Η εξέταση περιλαμβάνει την απεικόνιση του παχέος και το χαμηλότερο τμήμα του λεπτού εντέρου. Για την εξέταση αυτή είναι απαραίτητη καλή εντερική προετοιμασία (εντερικός καθαρισμός). Αυτό επιτυγχάνεται με λήψη από του στόμαχος το προηγούμενο βράδυ, ενός ειδικού καθαρκτικού.

Σιγμοειδοσκόπηση. Με αυτή την εξέταση γίνεται επισκόπηση του εντέρου έως και το σιγμοειδές. Η προετοιμασία σε αυτή την περίπτωση περιλαμβάνει έναν υποκλυσμό το πρωί. Για την σιγμοειδοσκόπηση χρησιμοποιείται ένας εύκαμπτος σωλήνας ο οποίος στην άκρη έχει ένα φως. Πρώτα γίνεται δακτυλική εξέταση και μετά εισχωρεί το σιγμοειδοσκόπιο από τον πρωκτό. Μερικές φορές ο εξεταστής βάζει αέρα στο έντερο για να έχει περισσότερη ορατότητα. Σ’ αυτό το σημείο ο ασθενής μπορεί να νιώσει κοιλιακή πίεση ή να έχει τάση για αφόδευση.

Κολονοσκόπηση. Η ίδια εντερική προετοιμασία που δίνεται για τον βαριούχο υποκλυσμό, χρειάζεται και για την κολονοσκόπηση. Το κολονοσκόπιο είναι και αυτός ένας εύκαμπτος σωλήνας με φως στην άκρη όπως και το σιγμοειδοσκόπιο αλλά πιο μακρύς ώστε να γίνει επισκόπηση ολόκληρου του εντέρου. Αυτές οι τρες τελευταίες εξετάσεις χρησιμοποιούνται συνήθως σε άτομα αυξημένου κινδύνου να αναπτύξουν ορθοπρωκτικό καρκίνο ή όταν ο ιατρός κρίνει ότι υπάρχει λόγος.

Δυσκοιλιότητα: Θεραπεία

Στις περισσότερες περιπτώσεις οι διατροφικές αλλαγές και οι αλλαγές του τρόπου ζωής, βοηθούν στην ανακούφιση των συμπτωμάτων και στην πρόληψη της δυσκοιλιότητας.

Δίαιτα. Καθημερινή κατανάλωση 20-35gr φυτικών ινών, βοηθά στο σχηματισμό μαλακών κοπράνων. Ένας διαιτολόγος μπορεί να βοηθήσει στο σχεδιασμό μιας δίαιτας πλούσια σε πίτουρο, δημητρικά, όσπρια, φρέσκας φρούτα και λαχανικά (σπαράγγια, λάχανο, καρότο, λαχανάκια βρυξελλών). Στις περισσότερες δυσκοιλιότητες τα μέτρα και η δίαιτα που περιγράφονται παρακάτω μπορούν να βοηθήσουν.

Όχι καθαρκτικά
Πριν το πρωινό γεύμα, ένα ποτήρι δροσερό νερό με ένα κουταλάκι γάλα μαγνησίας (milk of magnesia). Όταν φανούν τα πρώτα επιτυχή αποτελέσματα της θεραπείας, να διακόπτεται σταδιακά.
Για πρωινό γεύμα, 4 γεμάτες κουταλιές ωμής βρώμης (quaker) και 4 κουταλιές σταρένιο πίτουρο (all bran) με μια κουταλιά λακτουλόζη (duphalac). Να ανακατεύονται καλά προσθέτοντας κρύο γάλα ή γιαούρτι.
Εναλλακτικά, πρωινό με ψωμί ολικής αλέσεως προαιρετικά με μαρμελάδα από δαμάσκηνα ή άλλα φρούτα, και να συνοδεύεται με τσάι από βότανα (μέντα, μολόχα, εκχύλισμα ροδιού). Αν υπάρχει ανάγκη καφέ, προτιμάται αλεσμένος καφές τύπου espresso.
Μετά το πρωινό για 5-10 λεπτά θα πρέπει να χαλαρώστε και προσπαθήστε να πάτε στην τουαλέτα. Δεν χρειάζεται να πιεστείτε. Κάνετε υπομονή αν η μέθοδος δεν λειτουργήσει από τις πρώτες ημέρες.
Για κύρια γεύματα επίσης, επιλέξατε τροφές με υψηλά επίπεδα υπολείμματος (πχ μαρούλι, ραπανάκια, αγγουράκια, λάχανο τουρσί, πορτοκάλια, μήλα ή ξηρά βερίκοκα και δαμάσκηνα).
Από τροφές πλούσιες σε πρωτεΐνες προτιμάτε ξινόγαλο, αφέψημα γάλακτος με ευβιοτικά (probiotics) και γιαούρτι. Από οινοπνευματώδη ποτά συνιστάται το λευκό ξηρό κρασί (σε μικρές ποσότητες) πιθανόν μαζί με εμπλουσιμένο σε μαγνήσιο μεταλλικό νερό.
Φυσική άσκηση και περιστασιακές εντριβές στην κοιλιακή χώρα.
Άφθονα υγρά, κυρίως για τους ηλικιωμένους ασθενείς (1,5 με 2,5 ltr ημερησίως).
1-3 κουταλιές λακτουλόζης (duphalac).
Η δυσκοιλιότητα μπορεί να επιδεινωθεί με διατροφή χαμηλή σε πρόσληψη φυτικών ινών (με λίγα φρούτα ή σαλάτες και με λευκό ψωμί και πολλά γλυκά), και με κατανάλωση σοκολάτας, κόκκινου κρασιού, με δυνατό μαύρο τσάι και με σκευάσματα που περιέχουν κωδεΐνη (αναλγητικά, σιρόπια για τον βήχα).

Αλλαγές της καθημερινότητας

Κατανάλωση αρκετών υγρών (νερό, χυμοί φρούτων και λαχανικών)
Καθημερινή σωματική άσκηση
Να μην διακόπτουμε την έπειξη για αφόδευση

Στην περίπτωση που δεν υπάρχει ανταπόκριση στις παραπάνω αλλαγές των συνηθειών, ο θεράπων ιατρός θα επιλέξει την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή, η οποία μπορεί να περιλαμβάνει και τη χορήγηση καθαρκτικών.

Τα καθαρκτικά ταξινομούνται στις ακόλουθες κατηγορές:

Αυξητικά όγκου των κοπράνων: είναι τα ασφαλέστερα, αν και παρεμβαίνουν στην απορρόφηση ορισμένων φαρμάκων. Είναι γνωστά ως φυτικές ίνες και λαβάνονται με άφθονο νερό. Σκευάσματα: Metamucil, Cictrucel, Konsyl.
Διεγερτικά: προκαλούν ρυθμικές μυϊκές συσπάσεις. Σκευάσμα: Correctol, Dulcolax, Purge, Senokot.
Μαλακτικά κοπράνων: εφοδιάζουν με υγρασία τα κόπρανα και προσλαμβάνουν την αφυδάτωση. Σκευάσματα: Colace, Surfak.
Λιπαντικά: επαλείφουν τα κόπρανα και έτσι διευκολύνουν τη δίοδο τους στο έντερο. Σκευάσματα: Mineral oil.
Αλατούχα καθαρκτικά: δρουν όπως το σφουγγάρι στο νερό. Σκευάσματα: Duphalac

Άτομα που έχουν αποκτήσει εθισμό από τα καθαρκτικά πρέπει να κάνουν σταδιακή μείωση της χρήσης τους διότι μπορεί να αναστείλουν τη φυσική σσυσπαστική ικανότητα του εντέρου.

Δυσκοιλιότητα: ποιες εναλλακτικές θεραπείες υπάρχουν

Χειρουργική θεραπεία: θεραπεία επιλογής σε ασθενείς με εντερική αδράνεια. Τα οφέλη του χειρουργείου φαίνεται να είναι περισσότερα έναντι των πιθανών επιπλοκών.
Βιοανάδραση: πρόκειται για διαδικασία εκπαίδευσης των ασθενών , που στοχεύει στο να αντιλαμβάνονται και να απαντούν καλύτερα στα βιολογικά ερεθίσματα. Συγκεκριμένα, ζητείται από τους ασθενείς να εκτελέσουν ασκεήσεις σύσφιξης-χάλασης. Καλύτερα αποτελέσματα επιτυγχάνονται αν ο ασθενής διδαχθεί την ανατομία και τη φυσιολογία της τελικής φάσεων της αφόδευσης.

Δυσκοιλιότητα: ποιες επιπλοκές προκαλεί

Μερικές φορές η δυσκοιλιότητα μπορεί να οδηγήσει σε επιπλοκές όπως:

Αιμορροΐδες: οφειλόμενες στην αυξημένη πίεση για αφόδευση.
Ραγάδες δακτυλίου: οφείλονται στη δίοδο σκληρών κοπράνων. Σαν αποτέλεσμα μπορεί να υπάρξει αιμορραγία, ύπαρξη ζωηρού κόκκινου αίματος γύρω από τα κόπρανα. Η θεραπεία ραγάδων περιλαμβάνει τοπική καθαριότητα και επάλειψη με ειδικές αλοιφές.
Κοπρανώδης ενσφήνωση: συμβαίνει κυρίως στα παιδά και τους ηλικιωμένους όταν τα σκληρά κόπρανα πιέζουν το ορθό τόσο δυνατά ώστε η φυσιολογική εξώθηση να μην είναι αρκετή για την απβολή των κοπράνων.

Θυμηθείτε

Τρώτε καλά ισορροπημένη δίαιτα πλούσια σε φυτικές ίνες.
Πίνετε αρκετή ποσότητα υγρών.
Διαθέστε χρόνο μετά το πρωινό γεύμα για μια μη διακοπτόμενη επίσκεψη στην τουαλέτα.
Μην αγνοείτε την έπειξη για αφόδευση.
Καταλάβετε ότι φυσιολογικές κενώσεις διαφέρουν από άτομο σε άτομο.
Σημαντικές αλλαγές στις εντερικές κενώσεις πρέπει να αναφέρονται στον θεράποντα ιατρό

Τέλος δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι όλοι οι άνθρωποι σε κάποια φάση της ζωής του υποφέρουν από δυσκοιλιότητα. Αν λοιπόν ακολουθήσετε τις παραπάνω οδηγίες, θα βοηθήσετε στην ανακούφιση των συμπτωμάτων, στην πρόληψη και στην επιτυχή θεραπεία της δυσκοιλιότητας.