Χαμηλός αιματοκρίτης

Xαμηλός αιματοκρίτης, χαμηλή αιμοσφαιρίνη, χαμηλή φερριτίνη και σιδηροπενική αναιμία τι σημαίνουν;

Χαμηλός αιματοκρίτης, χαμηλή αιμοσφαιρίνη και φερριτίνη, σιδηροπενία, έλλειψη σιδήρου ή σιδηροπενική αναιμία, όλα περιγράφουν την χαμηλή περιεκτικότητα του αίματος σε σίδηρο.

Ο σίδηρος είναι βασικό συστατικό του αίματος. Συγκεκριμένα, αποτελεί σημαντικότατο τμήμα της αιμοσφαιρίνης, δηλαδή εκείνης της ουσίας η οποία είναι υπεύθυνη για τη δέσμευση και μεταφορά του οξυγόνου στους ιστούς και τα διάφορα όργανα του σώματος. H αιμοσφαιρίνη είναι μέρος των ερυθρών αιμοσφαιρίων του αίματος.

Kλινικά συμπτώματα

Ο χαμηλός αιματοκρίτης, χαμηλή αιμοσφαιρίνη και η σιδηροπενική αναιμία προκαλούν μειωμένη μεταφορά οξυγόνου από τους πνεύμονες στα διάφορα όργανα. Τα κλινικά σημεία και συμπτώματα που προκύπτουν ποικίλουν σε συχνότητα και βαρύτητα από περίπτωση σε περίπτωση. Ανάλογα με το πόσο βαριά είναι η σιδηροπενική αναιμία ή το πόσο ραγδαία και απότομα εγκαθίσταται μπορούν να υπάρξουν από μηδενικά ενοχλήματα (σε χρόνιες αντιρροπούμενες καταστάσεις ήπιας αναιμίας) έως και έντονα και θορυβώδη συμπτώματα όπως ταχυκαρδία, εύκολη κόπωση και αδυναμία. Στις βαριές περιπτώσεις αναφέρεται δυσκολία στο περπάτημα ή λαχάνιασμα στο ανέβασμα της σκάλας. Στο κλινικό φάσμα των εκδηλώσεων συμπεριλαμβάνονται και τα εξής: πονοκέφαλος, ζάλη, ωχρότητα δέρματος, κρύα χέρια και πόδια, νευρικότητα, εύθρυπτα νύχια, γλωσσίτιδα κτλ.

Βέβαια κανείς θα πρέπει να έχει υπόψη του ότι τα ίδια συμπτώματα μπορούν να προέρχονται και από άλλες παθήσεις όπως της καρδιάς και των πνευμόνων.

Eργαστηριακά ευρήματα

Η σιδηροπενική αναιμία όπως και ο χαμηλός αιματοκρίτης τεκμηριώνονται με αιματολογικό έλεγχο. Χαρακτηριστικά υπάρχει χαμηλός αιματοκρίτης (Ht) και χαμηλή αιμοσφαιρίνη (Hb). Επιπλέον υπάρχουν χαμηλή τιμή σιδήρου στο αίμα (Fe), όπως και έλλειψη σιδήρου στις αποθήκες του οργανισμού που εκφράζεται από την χαμηλή φερριτίνη. Όσο χρονίζει η κατάσταση παραμορφώνονται τα ερυθρά αιμοσφαίρια του αίματος, πιο σωστά μικραίνουν σε μέγεθος πράγμα που αποτυπώνεται από τους δείκτες MCV και MCH στην γενική αίματος. Συμπληρωματικοί δείκτες κατά τη διερεύνηση της σιδηροπενίας είναι και τα επίσης βασικά συστατικά του αίματος η βιταμίνη Β12 και το φυλλικό οξύ.

Aίτια σιδηροπενικής αναιμίας

Τα αίτια της σιδηροπενικής αναιμίας (εάν εξαιρέσουμε την εγκυμοσύνη όπου οι ανάγκες για σίδηρο καθημερινά είναι πολλαπλάσιες του κανονικού) είναι αρκετά και μπορούν να συμπυκνωθούν στις εξής τρεις καταστάσεις:

1. Aνεπαρκής πρόσληψη σιδήρου σε άτομα που θρέφονται για ποικίλους λόγους μονότονα. Τροφές πλούσιες σε σίδηρο είναι το κρέας, το συκώτι, το σπανάκι, οι φακές κα.
2. Aνεπαρκής απορρόφηση σιδήρου. Ο σίδηρος προκειμένου να απορροφηθεί από το λεπτό έντερο πρέπει πρώτα να μεταβολιστεί στο στόμαχο. Αυτό προϋποθέτει ο στόμαχος να είναι ακέραιος και επίσης να λειτουργεί επαρκώς όπως και να παράγει ικανοποιητική ποσότητα οξέος. Αφού μεταβολιστεί καταλλήλως θα πρέπει να απορροφηθεί από το λεπτό έντερο. Εάν το λεπτό έντερο αδυνατεί να απορροφήσει ικανοποιητικά τις θρεπτικές ουσίες τότε μιλάμε για μια κατάσταση δυσαπορρόφησης όπως τυπικά στην περίπτωση της κοιλιοκάκης. Στην κατάσταση αυτή (βλέπε σχετικό άρθρο), λόγω μιας χρόνιας φλεγμονώδους κατάστασης, ατροφεί και καταστρέφεται η επιφάνεια επαφής της τροφής με το εντερικό τοίχωμα (ο λεγόμενος βλεννογόνος). Μειωμένη επιφάνεια επαφής σημαίνει δυσαπορρόφηση και επομένως σιδηροπενική αναιμία.
3. Aπώλεια αίματος. Υπό φυσιολογικές συνθήκες ο οργανισμός μπορεί να αναπληρώσει μικρές απώλειες αίματος όπως αυτές συμβαίνουν σε επιπόλαιο τραυματισμό κτλ. Όταν η απώλεια είναι μεγαλύτερη και κυρίως συστηματική, έστω και σε μικρές ποσότητες, τότε ο οργανισμός δεν μπορεί να αναπληρώσει την ποσότητα αίματος, αιμοσφαιρίνης και σιδήρου που χάνεται με αποτέλεσμα να αναπτύσσεται σιδηροπενική αναιμία η οποία ανιχνεύεται και αιματολογικά. Στα αίτια της κατηγορίας αυτής ανήκει η απώλεια αίματος κατά την έμμηνο ρύση (περίοδο) στις γυναίκες (οι γυναίκες ως γνωστόν είναι μονίμως σιδηροπενικές κατά τα χρόνια της εμμήνου ρύσης), το πεπτικό έλκος, οι πολύποδες του εντέρου, τα εκκολπώματα, ο καρκίνος του εντέρου κα. Όπως αντιλαμβάνεται κανείς εάν εξαιρέσουμε την εγκυμοσύνη και την έμμηνο ρύση ο σημαντικότερος παράγοντας σιδηροπενικής αναιμίας τόσο στις γυναίκες όσο και τους άνδρες είναι το πεπτικό σύστημα.

Εδώ είναι και η μεγάλη ευθύνη που βαραίνει όλους τους ιατρούς και ιδιαίτερα αυτούς στην πρωτοβάθμια περίθαλψη (παθολόγοι, γενικοί ιατροί κτλ): Η σωστή ενημέρωση των εξεταζόμενων είναι καλύτερος τρόπος προσέγγισης του θέματος της σιδηροπενίας. Δεν νοείται να χορηγούνται σιδηρούχα σκευάσματα σε γυναίκες μεταεμμηνοπαυσιακής ηλικίας καθώς και άνδρες για αντιμετώπιση εργαστηριακά αποδεδειγμένης σιδηροπενίας χωρίς να δίδονται οδηγίες διερεύνησης. Και ως σωστή και ορθολογική διερεύνηση δεν νοείται η διενέργεια αξονικής τομογραφίας κοιλίας με το σκεπτικό αποφυγής γαστροσκόπησης ή κολονοσκόπησης. Είναι γνωστό ότι όλες μα όλες οι παθολογικές καταστάσεις του στομάχου και του παχέους εντέρου δεν μπορούν να απεικονιστούν ικανοποιητικά σε αξονική ή μαγνητική τομογραφία. Όσο παράδοξη και αν ακούγεται αυτή η τακτική, δυστυχώς δεν είναι λίγες οι φορές που εξεπλάγην από τα λεγόμενα των ασθενών.

Θυμηθείτε: η σωστή διερεύνηση της σιδηροπενικής αναιμίας (χαμηλός αιματοκρίτης και χαμηλή φεριτίνη), ανάλογα με τις περιστάσεις, περιλαμβάνει πρώτα από όλα ΚΑΙ την διερεύνηση του πεπτικού συστήματος (στομάχου και παχέος εντέρου).

Θεραπεία

Η θεραπεία όπως γνωρίζει κανείς περιλαμβάνει την από του στόματος χορήγηση σιδηρούχων σκευασμάτων (συνήθως προ φαγητού). Τα περισσότερα, εάν όχι όλα, προκαλούν λίγα ή περισσότερα δυσπεπτικά ενοχλήματα, τα οποία ανάλογα με την περίπτωση και αναγκαιότητα θα πρέπει ο ασθενής να ανεχθεί. Η αγωγή αυτή θα διαρκέσει τουλάχιστον 3-4 μήνες, χρονικό διάστημα στο οποίο επανέρχονται σιγά σιγά οι αποθήκες σιδήρου, αυξάνεται η φερριτίνη, η αιμοσφαιρίνη, τα ερυθρά αιμοσφαίρια και μειώνεται η TIBC (αυξημένος κορεσμός τρανσφερρίνης).

τελευταίες ενημερώσεις: